“Rùa què bò vạn lý” – Triết lý truyền cảm hứng cho tất cả mọi người trên thế giới
Ai cũng đều biết ngụ ngôn phương Tây có truyện chạy thi giữa “rùa và thỏ” rất nổi tiếng. Trong văn hóa truyền thống Trung Quốc, cũng dùng hình ảnh ví von tương tự. Vào thời Chiến Quốc, Tuân Tử đã dùng câu “rùa què đi ngàn dặm” để khuyến khích mọi người kiên trì, siêng năng và tự tu dưỡng, chỉ có thể bền lòng cố gắng không ngừng, cho dù điều kiện chênh lệch nhưng cũng sẽ có thành tựu.
Trong Tuân Tử – Chương Tu thân:“Bước một chân mà không nghỉ, rùa què đi ngàn dặm, tích đất mà không ngừng, cũng thành đồi núi cao”.
Rùa được biết đến là loài di chuyển chậm chạp, chứ chưa nói đến con rùa què. Tuy nhiên, Tuân Tử cho rằng chỉ cần nó kiên trì, rùa què vẫn có thể bò hàng nghìn dặm. Nếu người ta không mệt mỏi mà tích đất thì đến một lúc nào đó cũng có thể chất thành đồi núi cao. Điều tương tự là chỉ cần bạn làm việc chăm chỉ và kiên trì, ngay cả khi điều kiện vô cùng thua kém, giống như một con rùa què, bạn vẫn có thể đạt được thành tựu.
Nói về ý nghĩa của từ này, “kuibu” còn được gọi là “nửa bước”, khi đi bộ một chân đạp xuống 1 cái gọi là “kui”, và chân còn lại cũng hướng theo đó mà đạp xuống được gọi là bộ “bu”, vì vậy một lần cử động cũng chỉ đi được một khoảng cách nửa bước chân. Tuân Tử lấy “kui bu” làm ví von, thể hiện hiểu biết của ông rất thâm sâu.
Một con “rùa què” mỗi lần di chuyển cũng chỉ có thể đi được nửa bước mà thôi, con rùa đi cà thọt có thể tích nhiều “nửa bước” mà thành ngàn dặm, nếu không có sự bền lòng thì sao có thể làm được đây. Ý nghĩa và ngụ ý của nó đều đã rất rõ ràng, sáng tỏ.
Khổng Tử giáo dục nhân tài, dạy học không có sự phân biệt. Điều này cũng giống với Tuân tử, người luôn khuyến khích mọi người bù đắp những thiếu sót của mình bằng sự kiên trì. Cho dù là trong quá trình tu dưỡng bản thân hay học tập, Tuân Tử đều sử dụng “nửa bước” để nhắc nhở và truyền cảm hứng cho mọi người về bước đi ngàn dặm và sự kiên trì:
Trong Tuân Tử – chương Khuyến học, ông đã nói rằng nếu không tích lũy nửa bước thì không đi được vạn dặm, không tích được suối nhỏ thì không thành được biển lớn.
Trong Tuân Tử – Chương Tu thân, ông cũng nói nửa bước mà không ngừng, rùa què bò ngàn dặm, tích đất mà không mệt mỏi, đồi núi cao cũng thành.
Ông dùng biển để nói về học vấn và núi để mô tả sự tu dưỡng đạo đức, dù là siêng năng học tập hay tu dưỡng bản thân thì cũng phải bắt đầu từ những bước nhỏ, từng bước, lại từng bước cứ thế vững chắc mà đi, tích lũy nhiều nửa bước đến mức thành vạn dặm.
“Rùa què mà bò vạn dặm” khuyến khích mọi người kiên trì, bền bỉ, thực tế mà đi, lấy học tập cùng với tu thân đạt tới được năng lực như thế làm mục tiêu của cuộc sống. Ngựa tốt nhảy lên cũng không thể đi mười bước; một con ngựa tồi có thể cưỡi mười lần, công phu cũng ở chỗ là không từ bỏ.
Tuân Tử khuyến học có viết: “Dù thông minh và tài giỏi đến đâu, cũng không thể trong một lần tiếp xúc mà có thể nắm bắt được, chỉ có “kiên nhẫn”, sắt đá có thể khắc, chày sắt, gậy sắt cũng thành trâm hoa”.
Tuân tử nhận thấy vấn đề chung của người trong thiên hạ là không có bền lòng, dù thông minh, tài giỏi đến đâu cũng gặp phải vấn đề này, ông nói rõ ràng: “Đường dù gần không đi không tới, việc dù nhỏ không làm không thành”. Ngay cả khi con đường gần, bạn cũng phải đi, nhưng bạn không thể đến đó nếu bạn đứng yên tại chỗ, bạn phải làm điều đó ngay cả khi nó nhỏ, và bạn sẽ không bao giờ đạt được nó nếu bạn không bắt đầu.
Khi bỏ ra công phu tu thân, Tuân Tử cũng nhắc tới tầm quan trọng của việc nắm rõ mục tiêu và phương hướng. Nếu như không biết rõ con đường, mất đi phương hướng, một tiến một lùi, một trái một phải, không tìm thấy hướng Bắc ,thì Lương Ký người ưu tú nhất cũng không thể tới đích cuối cùng. Hơn thế nữa trong lúc phán đoán phương hướng, chỉ cần bắt đầu nửa bước sai lầm cũng có thể dẫn tới kết cục sai vạn dặm.
Vào đời Hán, Cổ Nghị luôn nhắc nhở mọi người tu thân quan trọng là luôn xem xét mình ở những việc nhỏ nhất, ông nói rằng Mặc Tử thấy đường lớn mà khóc, bi thương vì nửa bước mà sai thiên lý, ngay từ nửa bước đầu đã lệch, thì khả năng sẽ đi lạc lối, hậu quả đã sai ngàn dặm; lúc đó đại loạn chẳng phải ngay từ sai lầm nhỏ đầu tiên hay sao!
Bất luận là để học tập hay tu dưỡng bản thân thì kết quả cũng không dễ dàng đạt được. Tuân Tử dùng con rùa què của đi ngàn dặm để khuyên mọi người kiên trì “tích đất thành núi, tích nước thành vực, tích thiện thành đức”, trì hằng tích lũy học vấn, trì hằng tu xuất cái tâm đại thiện của bậc thánh nhân
Kiên trì tích lũy kiến thức, kiên trì tu dưỡng tấm lòng hiền lương và đạo đức, bắt đầu từng bước, mọi người nên hiểu rõ chân lý này, còn thực hành ra sao thì tùy thuộc vào “lòng kiên trì” của mỗi người. Tuân Tử đã kiên trì thuyết phục mọi người siêng năng học tập, tu thân, tích đức. Ông sử dụng nhiều phép ẩn dụ khác nhau để khiến mọi người nhớ rằng chìa khóa của thành công chính là sự kiên trì. “Rùa què bò vạn lý” khiến người ta ấn tượng thâm sâu.
Minh Thư biên dịch
Theo Dung Nải Gia – epoch times